Czy fotowoltaika na balustradzie się opłaca?

Zachęcają do montażu fotowoltaiki na balustradzie balkonu, ale czego nam nie mówią? Gdzie jest haczyk?

Pytanie

Krótkie pytane bo zbyt ładnie mi to wygląda. Jakie jest Pana zdanie na temat fotowoltaiki na balustradzie balkonu? Czy dostrzega Pan zagrożenia o których inni niewiele mówią jeśli rozmawiamy o montażu paneli PV w bloku?

Pozdrawiam

Sebastian

Odpowiedź

Panie Sebastianie fotowoltaika na balustradzie stała się modnym tematem po tym jak w 2022 r zaczęły obowiązywać przepisy w których pojawił się Prosument zbiorowy.

Prosument zbiorowy energii odnawialnej to odbiorca końcowy wytwarzający energię elektryczną wyłącznie z odnawialnych źródeł energii na własne potrzeby w mikroinstalacji lub małej instalacji przyłączonej do sieci elektroenergetycznej za pośrednictwem wewnętrznej instalacji elektrycznej budynku wielolokalowego.

Źródło: Nowy system rozliczania, tzw. net-billing

W odpowiedzi na pytanie: Czy fotowoltaika na balustradzie się opłaca? Nie będę się rozpisywał na temat samej opłacalności instalacji fotowoltaicznej na balkonie, ponieważ analizę opłacalności robi się praktycznie tak samo jak dla instalacji montowanej na gruncie czy dachu. Opisałem to zagadnienie w artykule: Czy instalacja fotowoltaiczna się opłaca?

Czy dostrzegam gdzieś przysłowiowy „haczyk”? Chyba tak.

Znajomi dość często pytają mnie o fotowoltaikę na balustradzie balkonowej i muszę przyznać, że z rozmów tych wynika kilka kwestii. Zainteresowani najczęściej dobrze znają ładnie brzmiące i niewiele mówiące hasła marketingowe typu:

• obniżysz zużycie prądu,
• fotowoltaika na balustradzie balkonu pozwoli Ci na zmieszczeniu się w rządowym limicie, który gwarantuje stałe zamrożone kwoty za energię elektryczną (zagadnienie szczególnie modne w 2023 r.).
• uzyskasz dotację z programów…
• gdy nie będzie zasilania z sieci, będziesz miał swój własny prąd (czy na pewno?).

Ale praktycznie nikt w kontekście fotowoltaiki na balustradzie balkonu nie mówi o niewygodnych tematach jakimi są:

• czy barierka, lub balustrada ma odpowiednią wytrzymałość?
• Wielka niewiadoma w kontekście rozliczeń z dostawcą prądu a więc zmiana jaka ma wejść obligatoryjnie w życie od lipca 2024 r.
• falownik ON-GRID, Hybrydowy, czy OFF-GRID? Więcej w tym temacie pisałem w artykule: Blackout, czyli jak przygotować się na brak prądu? PORADNIK w rozdziale: Fotowoltaika na wypadek braku prądu.
• Co wiąże się z akumulatorami zwanymi również bankiem energii?
• Wpływ zainstalowanej na balustradzie balkonu fotowoltaiki na ubezpieczenie mieszkania.
• Większy zakres a w związku z tym wyższa cena za obowiązkowy okresowy przegląd instalacji elektrycznej (minimum co pięć lat).

Ogólnie mówi się o korzyściach, które mają skłonić do zakupu, montażu i podłączenia się do sieci (tu jest wielu zainteresowanych np. producenci, instalatorzy sklepy i hurtownie, a nawet dostawcy energii, którzy odniosą korzyści i na tym zarobią), ale niewiele się mówi, lub zostawia się niedopowiedziane (inwestor sam powinien to wiedzieć) o ryzyku jakie wiąże się z tego typu zagadnieniami.

W związku z tym nie będę mówił o zaletach (tak, taka instalacja ma również wiele zalet), ale ponieważ o tym głośno mówi wielu zainteresowanych ja krótko omówię zagrożenia jakie wiążą się a fotowoltaiką balkonową. Moim celem nie jest zniechęcanie przed montażem fotowoltaiki na balustradzie balkonu, ale uświadamianie zalet i zagrożeń. Każdy sam musi przemyśleć zagadnienie przeanalizować korzyści, wady i zagrożenia a następnie samodzielnie podjąć najlepszą dla siebie decyzje. 

Zastanówmy się, dlaczego obecnie dużo mówi się o fotowoltaice? Odpowiedź jest prosta, aby zaoszczędzić na rachunkach za energię elektryczną. Niby proste jest jednak pewien haczyk. 

Czy i jak fotowoltaika na balustradzie balkonowej wpłynie na rachunek za prąd?

Wszyscy, którzy obecnie zakładają fotowoltaikę i chcą korzystać z dotacji muszą rozliczać się w systemie Net-billing, który od lipca 2024 r ulegnie zmianie:

01.07.2024 Net-billing w oparciu o ceny godzinowe

• Od 1 lipca 2024 r. net-billing będzie oparty na rozliczeniu wartości nadwyżek energii elektrycznej wyprodukowanej przez prosumentów z zastosowaniem taryf dynamicznych wg cen godzinowych oraz odrębnym rozliczaniu energii wprowadzonej do i pobranej z sieci elektroenergetycznej.
• Wartość energii wprowadzonej do sieci będzie ustalana wg ceny giełdowej godzinowej na rynkach dnia następnego. Cenę będzie wyznaczał operator rynku informacji energii (Polskie Sieci Elektroenergetyczne), który realizuje to zadanie już obecnie na podstawie ustawy.
• Wartość energii pobieranej z sieci będzie zgodna z taryfą sprzedawcy.

Źródło: Nowe zasady rozliczeń prosumentów

Jak nowy system rozliczeń wpłynie na wysokość naszych rachunków? Tu możemy dyskutować, ale realnie nikt odpowiedzialnie nie odpowie na to pytanie. Pewne jest jedno. Zmiany będą a w szczególnych przypadkach (oby do tego nie doszło) w godzinach szczytu (gdy najwięcej energii jest produkowane) cena może być ujemna. Oznacza to, że teoretycznie oddamy do sieci energetycznej „prąd” i jeszcze za to zapłacimy (zapłacimy „karę” za to, że w złym czasie wyprodukowaliśmy prąd).

Czy można temu zapobiec?

TAK, ale trzeba mieć odpowiednio przygotowaną instalację elektryczną w której zamontowany jest w magazyn energii i odpowiednia automatyka, która jest w stanie w dość zaawansowany sposób sterować (zarządzać), naszą produkcją. Chodzi o to, że automatyka powinna uwzględniać okresy w których cena energii jest niska i w zależności od nasłonecznienia decydować, czy np. w godzinach, gdy jest dużo słońca i „prąd” jest tani to należy magazynować wytworzoną w tym czasie energię, a zużywać energię z sieci zasilającej i na odwrót, gdy wieczorem cena energii elektrycznej wzrasta to wówczas zużywać energię zmagazynowaną w akumulatorach. Ale na tym nie koniec. Zimą, gdy produkcja jest niewielka (lub nie ma jej wcale) automatyka również powinna zarządzać procesem ładowania i rozładowywania akumulatorów. Ładowanie magazynu energii powinno nastąpić z sieci w okresie, gdy energia jest tania i zmagazynowaną energię powinniśmy zużywać w okresach, gdy jest jest droga.

Nie będę tu rozpisywał się na tematy związane z systemami zarządzania energią elektryczną w domu, lub mieszkaniu, ale stworzenie takiego dobrze działającego systemu wymaga trochę innego podejścia niż tylko założenie na balkonie fotowoltaiki. Najczęściej należy w rozdzielnicy zamontować specjalny licznik, który komunikuje się z falownikiem i magazynem energii.

Uwaga!

Najczęściej własny dodatkowy licznik zamontowany w rozdzielnicy mieszkania („skrzynka z bezpiecznikami”), oraz falownik i magazyn energii muszą być połączone odpowiednim dodatkowym przewodem, który w jakiś sposób trzeba przeprowadzić (o tym najczęściej się nie wspomina). Jakoś przeprowadzić, ale przecież nie położy się go wzdłuż ściany (jak przedłużacz) i najczęściej mamy po drodze drzwi, przedpokój… Najłatwiej ułożyć go pod sufitem, ale czy nie będzie Cię raził tak zamontowany przewód? Znowu wkuwanie go pod tynk to praktycznie remont pomieszczeń przez które jest prowadzony przewód. Rozdzielnica z zabezpieczeniami najczęściej będzie zbyt mała do zamontowania dodatkowego licznika więc tu również będzie trochę pracy i najczęściej skończy się wymianą na większą. Owszem można przejść na komunikację bezprzewodową pomiędzy elementami automatyki, ale najczęściej to dodatkowe koszty.

Tu dochodzimy do zagadnienia związanego z doborem falownika i magazynu energii. Moim zdaniem patrząc długofalowo najkorzystniej (ale nie najtaniej) jest zainwestować w porządny falownik hybrydowy, który jest w stanie zarządzać produkcją energii i jednocześnie sterować magazynem energii. Tego typu systemy często oferują dodatkowe możliwości i mają w ofercie swoje dedykowane liczniki, które umożliwiają monitorowanie zużycia i produkcji „prądu” a na tej podstawie mogą sterować ładowaniem lub rozładowaniem magazynu energii (akumulatorów). Jest niestety pewne ALE. Takie systemowe rozwiązania wspomagane odpowiednim oprogramowaniem są bezpieczne i dają duże możliwości, ale nie należą do najtańszych. Poniżej prosty przykład dwóch dwukierunkowych liczników na których można wykonać system monitorowania i zarządzania zużyciem energii elektrycznej.

Jak widać różnice w cenach są spore. Tu znowu posłużę się swoim przykładem. Mam w domu falowniki Froniusa zintegrowane z Home Assistant więc teoretycznie mógłbym kupić tańszy licznik i sterowanie wykonać w Home Assistant, ale świadomie kupiłem droższy licznik i zarządzanie moją instalacją fotowoltaiczną zleciłem Froniusowi. Ciężko jest w krótki sposób omówić to zagadnienie wiec odsyłam do artykułów w których podobne rozwiązania już opisywałem:

• Jak zintegrować licznik energii z Home Assistant?
• Termostat, czyli jak sterować ogrzewaniem? Cz. 4 w rozdziale: Czy korzystanie z Smart urządzeń jest bezpieczne?

Do tego należy doliczyć jeszcze ceny magazynów energii. I tu znów niespodzianka. Producenci falowników wskazują konkretne magazyny energii z którymi ich urządzenia współpracują. Patrząc z punktu widzenia bezpieczeństwa i możliwości sterowania (zarządzania), lepiej jest wybierać porządne rozwiązania, ale to powoduje, że wszystkie dodatkowe elementy takie jak liczniki, magazyny energii najczęściej będą droższe (sporo droższe).

Podsumowując, w kontekście przyszłego rozliczania się z energetyką należy dobrze zastanowić się jak bardzo zależy Ci na zarządzaniu produkowaną i zużywaną energią elektryczną? Jakie funkcjonalności będziesz chcieć uzyskać i czy falownik, który proponują Ci sprzedawcy umożliwia wykonanie takiego systemu sterowania. Tu ważne są szczegóły, najlepiej poproś sprzedawcę by na piśmie (z pieczątką firmową i czytelnym podpisem) przedstawił Ci możliwości i jak daną rzecz kompleksowo rozwiązać. Jeśli w przyszłości będzie inaczej niż deklarował sprzedawca będziesz mieć mocne argumenty aby dochodzić swoich racji w sądzie.

Należy pamiętać, że magazyn energii można potraktować nie jako integralną część systemu, ale również jako osobne urządzenie (osobny niezależny system) tylko, że w tym wypadku nic to nie zmienia bo i tak musisz dobrze zastanowić się w jaki sposób całość ma działać? Jak ma się komunikować i jak tak wykonaną instalacją zarządzać?

Fotowoltaika na balustradzie balkonu jako OFF-GRID?

Często słyszę od moich rozmówców: „To niech będzie lepiej fotowoltaika na balustradzie balkonowej nie podłączona do sieci energetycznej (czyli OFF-GRID). To ja sobie to co wyprodukuję to zgromadzę i będę sam korzystał a dzięki temu z energetyką będę rozliczał się tak jak do tej pory.” Czy tak można?

Można, ale pamiętaj, że wówczas nie dostaniesz dofinansowania (przynajmniej nie z programu Mój Prąd).

7. Formy i warunki udzielania dofinansowania
Poniższe szczegółowe zasady stosuje się łącznie z „Zasadami udzielania dofinansowania ze środków NFOŚiGW”.

…

1) Dla Grantobiorców (Wnioskodawców) rozliczających się z wyprodukowanej energii elektrycznej w systemie tzw. net-billing (wniosek o przyłączenie mikroinstalacji do sieci elektroenergetycznej
złożony po 31.03.2022 r.) oraz dla Grantobiorców (Wnioskodawców) rozliczających się z wyprodukowanej energii elektrycznej w systemie opustów tzw. net-metering, którzy nie skorzystali z dofinansowania do mikroinstalacji fotowoltaicznej, pod warunkiem przejścia na system rozliczania wyprodukowanej energii elektrycznej tzw. net-billing, wysokość dofinansowania w formie dotacji wynosi do 50% kosztów kwalifikowanych:

Źródło: Programu Priorytetowego Mój Prąd Część 1) Program Mój Prąd na lata 2021 – 2023 (MP4+). OBOWIĄZUJE OD DNIA 15.12.2022 R.

Więc jeśli świadomie rezygnujesz z dofinansowania można w bloku wykonać fotowoltaikę na balustradzie balkonu w systemie OFF-GRID, ale wówczas masz kilka innych wyzwań, które może nie są trudne do pokonania, ale na pewno nie są komfortowe w codziennym użytkowaniu. Mam na myśli konieczność przełączania urządzeń z zasilania sieciowego na zasilanie z akumulatorów. Dodatkowo kwestia okresów zimowych w których produkcja energii elektrycznej przez panele PV jest niewielka a akumulatory, które przez dłuższy czas są rozładowane tracą swoje parametry i w szczególnych sytuacjach mogą nawet ulec uszkodzeniu. To osobne zagadnienie, które jeśli ma być porządnie omówione wymaga osobnego artykułu więc teraz nie będę go rozwijał.

Wykonanie niewielkiej instalacji typu OFF-GRID, gdzie jest zamontowana fotowoltaika na balustradzie balkonowej wiele osób porównuje z rozwiązaniami z ogródków działkowych gdzie kierując się zasadą CCC działkowcy (często majsterkowicze) jako magazynów energii używają samochodowych akumulatorów kwasowo-ołowiowych, lub akumulatorów typu AGM (niewiele osób wie, że samochodowe akumulatory rozruchowe się do tego nie nadają). Niestety takie rozwiązania tylko pozornie wydają się dobre. W praktyce przysparzają wielu trudności a nawet mogą być niebezpieczne (na działce w najgorszym razie spali się altana, a w bloku? Porównaj koszty jakie mogą powstać w wyniku pożaru.). Jeśli chcesz pogłębić wiedzę w tym zakresie i dowiedzieć się w jaki sposób bezpiecznie można magazynować energię odsyłam do trzech rozdziałów poradnika: Blackout, czyli jak przygotować się na brak prądu?

• Przetwornica napięcia jako alternatywa na brak prądu
• Jaki akumulator należy dobrać do przetwornicy napięcia?
• Czy akumulator samochodowy można wykorzystać do zasilania awaryjnego?

Pozostaje jeszcze kwestia potencjalnego zagrożenia pożarowego. Nie chcę tu straszyć, ani demonizować, ale uczciwie poinformować o zagrożeniu jakim są akumulatory (niezależnie od technologii wykonania). Każdy akumulator w pewnych warunkach może wybuchnąć, lub spowodować pożar. Szczególnie niebezpieczne są wszelkiego rodzaju odmiany akumulatorów: litowo- (litowo-jonowe; litowo-polimerowe; litowo-żelazowo-fosfatowye; itp.), które jeśli już się zapalą są praktycznie niemożliwe do ugaszenia (straż pożarna dysponuje specjalnymi wannami w których je zatapia). Zresztą po co masz mi wierzyć? Samodzielnie poszukaj w Internecie informacji na temat pożarów samochodów elektrycznych, hulajnug, czy rowerów elektrycznych w których wykorzystywane są właśnie akumulatory litowo-…

Dlaczego o tym piszę? Ponieważ większość osób ubezpiecza mieszkanie i fotowoltaika na balustradzie balkonu o ile nie jest zamontowana zgodnie z obowiązującym prawem i wymogami ubezpieczyciela może być przyczyną odmowy wypłaty odszkodowania. Może być znacznie gorzej. Jeśli Twoja instalacja stanie się źródłem pożaru w którym ucierpią mieszkania sąsiadów wówczas firmy ubezpieczające najprawdopodobniej wypłacą im odszkodowanie, ale od Ciebie będą się domagać zwrotu poniesionych kosztów. Jak to możliwe? To proste, ludzie podpisują różne umowy i nie czytają (ze zrozumieniem) na jakie warunki się umawiają. Chcesz przykład? Proszę, w artykule: Instalacja elektryczna, a ubezpieczenie domu? opisałem na przykładzie analizy dokumentów jednego z ubezpieczycieli jakie zagrożenia czekają na osoby które wychodzą z założenia „jakoś to będzie”.

Wracając do tematu fotowoltaiki na balustradzie warto zacząć od wykonania porządnego projektu podłączenia paneli PV do istniejącej instalacji elektrycznej. I nie mówię tu o schemacie, ale o porządnym projekcie. Niestety taki projekt to dodatkowe koszty i warto wrócić do pytania jakie otrzymałem kiedyś od czytelnika: Kiedy potrzebny jest projekt? Ale jak ocenić czy to co Ci proponują jest projektem? Również w tym temacie już podobne pytanie otrzymałem od czytelnika i co prawda dotyczyło to instalacji odgromowej: Czy to jest projekt instalacji odgromowej? To po przeczytaniu tego krótkiego artykułu będziesz wiedzieć, czy to co Ci proponują jest projektem. 

Wracam do sygnalizowanego wcześniej tematu wytrzymałości barierki (balustrady). Pamiętaj, że fotowoltaika na balustradzie jest elementem dodatkowym. To dodatkowe obciążenie, które często jest montowane pod pewnym kontem i w słoneczny dzień raczej nie będzie z tym kłopotu, ale w czasie burz, lub okresów z bardzo silnym wiatrem fotowoltaika na balustradzie stanowi dodatkowy „żagiel”. Balustrada poddawana jest zmiennym obciążeniom na które najczęściej nie była projektowana. W konsekwencji na panelach mogą pojawić się niezauważalne gołym okiem mikropęknięcia, które po jakimś czasie mogą być przyczyną awarii lub pożaru. 

Podsumowując montaż fotowoltaiki na balustradzie

Czy montaż fotowoltaiki na balustradzie balkonu się opłaca? Jednemu tak, innemu nie. Wiele zależy od indywidualnych sytuacji związanych z ilością i okresem zużywania energii elektrycznej (czy i w jakim stopniu wystąpi u Ciebie autokonsumpcja wyprodukowanej energii). Dodatkowo należy pamiętać, że obecnie jest wiele niewiadomych związanych z nowym systemem rozliczeń, który dopiero zostanie wprowadzony. Temat wyliczenia opłacalności fotowoltaiki balkonowej jest praktycznie taki sam jak fotowoltaiki montowanej na gruncie lub dachu (skala trochę inna). Zachęcam do zapoznania się z poniższym artykułem w którym na swoim przykładzie pokazałem jak przeprowadzić analizę opłacalności fotowoltaiki: Czy instalacja fotowoltaiczna się opłaca?